Nhớ mưa Huế

Ai ở Huế lâu ngày cũng biết Huế mưa theo nhiều cách, tùy vào từng thời điểm trong năm. Mưa Huế thất thường như tính cách của một cô gái mới lớn, mang đến thật nhiều tâm trạng.

Xuân sang rồi, mưa Huế về bay bay nhè nhẹ
Huế là thơ, là buồn, là mộng mơ...

Nên mưa Huế da diết như cô nàng đôi tám mộng mơ

Vào độ từ tháng 5 đến tháng 8 âm lịch, Huế thật ít khi mưa mà thay vào đó là rưới lên Huế cái nắng hừng hực của mùa hè. Tuy nhiên vào khoảng thời gian này, đôi khi ông trời cũng cố gắng 'lắc rắc một vài hột' mưa theo như cách nói của người già ở Huế. Những cơn mưa này thật ngắn và và nhiều khi không đủ lớn nên lại càng làm cho không khí càng oi nồng, ngột ngạt thêm. Cái đẹp của cơn mưa rào này, nếu mưa đủ lớn, làm dịu hẳn cả thành phố và in lên bầu trời quang đãng sau đó một cái cầu vồng thật rực rỡ.

"Trời mưa ở Huế sao buồn thế
Cứ kéo dài ra đến mấy ngày"
(Nguyễn Bính)
Tôi chắc rằng thi sĩ này đang nói đến những cơn mưa vào khoảng 10 đến tháng Chạp âm lịch ở Huế. Mưa rả rích, mưa da diết, mưa triền miên, mưa như cố làm chậm lại hoặc làm đông cứng tất cả những gì hoạt náo, tươi vui vốn đã hiếm hoi ở cái thành phố này.
Càng gần tới Tháng Giêng Âm lịch thì mưa nhỏ dần nhưng vẫn còn dai dẳng lắm. Mưa làm cho cái lạnh càng da diết; ngược lại những cơn gió mùa Đông Bắc lại làm cho mưa có vẻ ẩm ướt hơn. Càng về cuối mùa mưa - trước và sau Tết một chút - thường có những cơn mưa phùn, mưa bụi.

Rồi một buổi sáng nào đó ta thức dậy, nhìn ra cửa sổ thấy bầu trời quang đãng hẳn. Không khí như nhẹ hẳn lên. Cây cối như cũng tỉnh ngủ hẳn ra cùng mình. Phía Đông dần dần hén lên một chút nắng. Ai đó dưới nhà nói: "A! Ngày ni nắng rồi .

Trong ký ức của những người đi xa đã lớn lên ở Huế hoặc từng đến Huế, Huế không mưa không còn là Huế. Dường như trời Việt Nam đã chọn Huế để làm mưa dai dẳng quanh năm vậy.Với hội họa, có lẽ các họa sĩ vẽ phố, vẽ người, vẽ cảnh vật xung quanh nhiều hơn vẽ mưa, vẽ nắng. Triển lãm Màu mưa Huế không chỉ vẽ mưa, mà thông qua mưa còn diễn đạt nhiều điều thuộc về Huế.

Chủ nhân của triển lãm Màu mưa Huế là ba họa sĩ đang giảng dạy mỹ thuật và làm quản lý nghệ thuật tại Huế. Họa sĩ Phan Thanh Bình sinh năm 1959, hiện làm Hiệu trưởng trường ĐH Nghệ thuật Huế. Họa sĩ Đặng Mậu Tựu sinh năm 1953, hiện làm Quyền Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật tỉnh Thừa Thiên - Huế. Họa sĩ Lê Nhường sinh năm 1960 đang giảng dạy tại ĐH Nghệ thuật Huế. Họ rất bận rộn với các công việc hàng ngày, nên dù Huế mưa triền miên, nhưng không phải lúc nào họ cũng rảnh để ngắm mưa và vẽ về mưa... Từ rất lâu, mưa Huế là niềm cảm hứng, khởi nguồn để người nghệ sĩ sáng tạo nghệ thuật. Triển lãm Màu mưa Huế của 3 họa sĩ đến từ Huế cũng bắt đầu từ mưa như thế !

(Một tác phẩm của họa sĩ Lê Nhường)

Họa sĩ Đặng Mậu Tựu cho biết: “Cảm nhận mưa qua màu sắc, không phải mưa màu xám xịt mà màu mưa lạ lắm, qua mưa các hình thể biến dạng, mất đi dáng vẻ vốn có, mưa đã biến hình, nó là đặc trưng của Huế. Khai mạc triển lãm tranh ở Sài Gòn vào lúc Huế mùa mưa, nên chúng tôi gọi triển lãm này là Màu mưa Huế.

Mong rằng người thưởng ngoạn dừng lại ở mỗi tác phẩm để cảm và hiểu, những con người ở Huế, đã trải qua bao mùa mưa nắng, đắm mình trong đó với những tâm trạng khác nhau và dù đôi lúc chán lắm mưa ơi, nhưng vẫn cứ yêu và sống trong mưa...”.

Ba họa sĩ nói vui là các ông đã và đang “tô màu” cho mưa Huế. Loại màu mà các ông dùng để “tô” cho mưa Huế là màu acrylic chứ không phải sơn dầu vốn được dùng rất phổ biến trong mỹ thuật hiện đại. Dường như các họa sĩ ở Huế thích dùng màu acrylic hơn sơn dầu, đây là một câu hỏi còn “bí ẩn” với nhiều người yêu hội họa Huế.
Còn một “bí mật” nghề nghiệp liên quan tới việc các họa sĩ Huế ưa dùng màu acrylic thay vì thứ chất liệu phổ biến: sơn dầu, hóa ra lại “ràng buộc” bởi mưa Huế. Đơn giản vì, chỉ có đặc tính nhanh khô của màu acrylic mới phù hợp với khí hậu ẩm ướt quanh năm của Huế, nhất là khi mưa bất kể mùa...

Và một mùa mưa nữa lại đến. Tôi đi giữa đất trời Hà Nội bỗng thèm lắm được nghe những tiếng “răng, rứa, dạ, thưa” ngọt ngào của Huế mình, bỗng thèm lắm được lang thang trên những con đường dệt đầy mưa rơi và cỏ dại như ngày xưa. Những khúc quanh nhỏ lắm, những con đường vắng lắm! Ai bất chợt cầm tay ai... .
Đường vào Đại Nội kết đầy những lá phượng mỏng dính, chỉ chực búng tách một cái, thế là tan vỡ cùng cơn mưa. Dòng Hương vẫn nhẹ nhàng trôi, dịu dàng như mặt lụa êm dịu chiều lòng. Cơn mưa như một thi sĩ của ngàn xanh nặng tình ai giữa ngàn sắc thiên nhiên gợi lòng quê hồn hậu. Ánh mắt ai thân thương, ấp e sau chiếc nón Huế. Chợt yêu quá một buổi chiều... Yêu cái màu xanh của thôn Vĩ, cái nâu thầm lặng của màu đất, núi Ngự, bến Văn Lâu. Và yêu lắm cái màu tím thủy chung son sắt, chở đầy những cơn mưa Huế qua bao tháng ngày.
Chiều nay Hà Nội mưa rơi, nghe câu hát “Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ...” lại dậy lên cơn thèm khát được đi trong cơn mưa Huế xứ mình...Chiều nay ngắm mưa rơi ở Hà Nội lại dậy lên cơn thèm khát được đi trong cơn mưa Huế xứ thân thương...

oOo

MƯA HUẾ

Mọi người trong chúng ta, những người ít nhiều sống ở Huế đều cảm nhận cái thâm trầm dai dẳng của Mưa Huế. Có lần người bạn ngoại quốc của tôi hỏi rằng, quê anh có gì đặc biệt, Tôi trả lời. MƯA. Mưa Huế có nét đặc biệt không chỉ thời gian mưa, lượng mưa (3300mm/y)mà trong cơn mưa tuỳ theo mùa có thêm nét lãng mạn. Khách phương xa có dịp đến Huế mùa mưa, thật không thể nào quên được. Mưa Huế đã vào trong thi ca cũng đã vài thập kỷ trước. Tại hạ kính giới thiệu quý vị biên khảo Mưa Huế của tác giả Trần Kiêm Đoàn

Mưa… !
Bên trời Tây, mưa rớt trên dù trơn và áo khoác, mưa và người ngỡ như gần mà xa nhau mất hút. Mưa bên Mỹ giọt trên trần xe, vỡ òa trên quạt nước - những cái quạt nước chỉ quen xua đi mà không bao giờ níu lại những nỗi nhớ mơ hồ trước mắt. Mưa Sài Gòn vội vàng đến hồn nhiên rơi trên tóc mướt, đậu trên mi cong, sà trên môi ấm. Mưa Hà Nội là mưa riêu riêu, có gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô con gái đẹp như những giọt mưa Ngâu của Vũ Bằng trong „Thương nhớ mười hai“.
Mưa Huế thì triền miên, khi đến cũng âm thầm như lúc đi và khi đi cũng lặng lẽ như lúc về nên chẳng có ai nghe. Mưa như rây hạt trên thành phố, buồn đến tím lịm.

Đi xa…xa tới những phương trời mưa khác ; về lại, mới thấy vẻ diệu kỳ của dáng mưa Huế-Việt Nam.
Mưa Nam, mưa Bắc, mưa Trung đã gắn chặt với con người và phong thổ ; có nỗi vui buồn trong lòng và cảm giác mơn man se lạnh trên da thịt.
Tôi đã về lại và ra đi trong mưa, những cơn mưa dầm của xứ Huế, để nghe hết cái „điệu buồn mưa nắng Nam Ai“. Điệu buồn của Huế, mùa hè, thường xuôi mái dòng sông và mùa Đông, hay treo lơ lững trên những tầng mây màu đục.

Theo thời gian, con người và kỷ niệm rất hồng buổi sớm và chợt tím buổi chiều của một thời đã ngả màu rêu phong vì những cơn mưa Huế. Tôi xa Huế rồi lửng thửng về lại trong những ngày cuối hè đầu thu lác đác mưa Ngâu. Những cơn mưa nho nhỏ đầu mùa của Huế làm tôi nhớ lại một câu bình luận về thời tiết của Huế „mộng mơ“ . Từ xưa tới nay từ một nhà sư Trung Hoa nức tiếng uyên thâm, đó là hòa thượng Thích Đại Sán, hay còn có phương danh khác là Thạch Liêm Lão Hòa Thượng. Ông được mời đến Huế như một bậc danh sư đại thượng khách thời chúa Nguyễn Phúc Chu (1691-1725).
Trong Hải Ngoại Ký Sự, ông viết về thời tiết Huế : „Tứ thời giai thị hạ, nhất vũ tiệm thành đông“, nghĩa là : „Bốn mùa đều là mùa hạ, (chỉ cần) một cơn mưa là từ từ biến thành mùa đông“.

Huế không có hiện tượng „nhất vũ“ nào cả mà chỉ có mùa xuân mưa bấc, mùa hạ mưa giông, mùa thu mưa ngâu, đầu đông mưa lũ, cuối đông mưa dầm. Huế lại càng không có „tứ thời giai thị hạ“ mà lại có bốn mùa rõ rệt : Xuân xanh, hạ trắng, đông xám, thu vàng.
Đừng nghe nói về Huế, cứ sống một giờ với Huế. Ngôn ngữ tuyệt vời nhất dành cho Huế là im lặng và cảm nhận. Nhìn Huế qua ống kính máy thu hình, hiểu Huế qua chữ nghĩa sẽ chỉ thấy màu phôi pha và nghe tiếng thở dài của thành quách rêu phong.

Mưa Huế !
Nếu vào những buổi chiều đầu mùa Thu nào đó ở Huế, có những đàn chim bay xao xác từ phía biển lên rừng trên bầu trời đã lãng đãng có mây hồng lam pha sắc tím, đó là khi trời Huế đang chuyển sang mùa mưa.
Sau những cơn mưa giông hiếm hoi vào cuối mùa Hạ „mưa tháng sáu, máu rồng“ là những cơn mưa đầu mùa Thu e dè và rón rén như gió heo mây. Mưa về chiều và thường khi rả rích qua đêm, có giọt ngắn giọt dài là cho người ta ví von với giọt nước mắt rấm rức, chia biệt của Ngưu Lang, Chức Nữ bên bờ sông Ngân.
Thường khi sau đêm Trung Thu là đêm có ánh trăng sáng vằng vặc với bầu trời cao và rõ nhất trong năm, Huế chuyển mình giao mùa và mưa giông bắt đầu về với Huế.

Huế có hai nguồn nước lũ chính là nguồn Dinh và nguồn Bồ. Nguồn Dinh từ thượng nguồn sông Hương trên dãy Trường Sơn chảy dài ra tới biển và nguồn Bồ cũng xuất phát từ dãy Trường Sơn trùng điệp. Chảy theo sông Bồ thuộc quận Hương Trà, rồi cuối nguồn cũng giáp với sông Hương trôi ra biển. Những năm lụt nguồn Dinh, dáng hiền từ của sông Hương biến mất trong lớp cuồng lưu của giòng thác lũ phù sa cuồn cuộn, bứt phá, lạnh lùng cuốn phăng tất cả những chướng ngại trên đường băng băng trôi ra biển. Những đêm trời lụt khi gió mưa vừa tạnh, tiếng cuồng lưu đổ ra đại dương từ cửa Thuận An vọng về theo điệu trầm hùng nghe âm vang như lòng đất trở mình.

Có những vạt nắng riêng trong trời nắng thì cũng có những cơn mưa riêng trong trời mưa. Ai đã từng đi dưới trời mưa dầm của Huế vào lúc chiều tối hay về đêm mới cảm nhận được cái ớn lạnh của những cơn mưa lạ : „Mưa lá“ hay „mưa rùng mình“ nơi đây. Trời Đông lạnh căm căm, đang đi dưới những tàng cây xanh sũng nước mưa, bỗng nghe tiếng gió ào qua biển lá, rồi cả một khối mưa nặng hạt rơi ụp xuống trên đầu. Vô số mảnh nước động trên lá sẵn chờ gió lay, ồ ạt rơi xuống phủ lấy mặt đường trong thoáng gió đi qua. Tiếng lá ướt xào xạc kéo dài trong gió, nghe như tiếng thở dài kỳ bí của hồn mưa .

Trong nếp sống trầm trầm, êm ả quanh năm. Mưa nguồn và nước lũ đầu mùa thường mang lại cho Huế một cảm giác mạnh, bứt phá và chia sẻ. Trong nỗi lo „mưa sa, nước sỉa“ con người phường trên, xóm dưới dễ tìm thấy tình người gần lại và một cảm giác thuộc về, trong mối tương cảm đồng thuyền đồng hội.
Nước lụt tràn về giúp san phẳng hay che kín một phần những lằn ranh giai cấp. Những dị đồng bon chen rải rác trên đường và chập chờn đầu ngõ sẽ nằm sâu trong nước bạc. Nhìn biển nước dâng lên không phân chia ranh giới, người ta sẽ cảm thấy cần nhau hơn nên nhìn nhau mĩm cười dễ dãi.

Với tuổi trẻ , rủ nhau đi lội nước lụt là một thú vui không hẹn trước. Con đường đi xe đạp hôm nào, giờ chìm trong hồ nước mênh mông sau những trận mưa ào ạt. Tiếng chân bì bõm lội nước, tiếng cười vang rộn rã của từng nhóm mang vẻ dập dìu, làm dáng một cách hồn nhiên.

MƯA HUẾ, HUẾ MƯA.

Huế như dài ra theo cơn mưa
Huế khoác khăn che mỏng bụi mờ
Huế thả chùm mây theo vạt áo
Nhón bàn chân nhỏ gót tiểu thơ

Mưa rót cô đơn lòng thiếu phụ
Mưa chìm phố cổ đợi ai qua
Mưa trải rộng thêm ngàn tâm sự
Mưa nhả vào tim nỗi nhớ nhà

Mưa Huế hình như chỉ bắt đầu
Mà dài se sắt mãi về sau
Trầm ngâm một bóng ai ngồi đợi
Chỉ thấy mưa rơi đỏ mắt sầu

Huế xa xôi mà Huế thật gần
Mưa qua khuấy động cõi tình nhân
Mưa siết tay cho tình thêm ấm
Mưa tạt vào lòng những bâng khuâng

Hỏi nhỏ, khi mô trời mưa tạnh
Huế buồn khẽ nói, biết khi mô
Có lẽ mưa tuôn chưa dứt hạt
Mưa hoài nên Huế đọng thành thơ.

TRẦN KIÊU BẠC

Ai đó đã nói rất đúng rằng: đến Huế mà chưa được thăm lăng tẩm Hoàng cung thì coi như chưa đến Huế. Tôi vẫn muốn nói thêm: đến Huế mà chưa được dong duỗi trên các con đường để tắm mình trong những cơn mưa rả rích, dìu dịu, lâm thâm thì cũng coi như chưa một lần đến Huế.

Tự xa xưa, người dân chốn kinh thành đã cảm về mưa Huế trong âm thanh sầm sịch của biển đông gọi gió, trong tiếng rơi nặng hạt đe doạ con nước tràn bờ:Duyên dáng, nũng nịu, người dân Huế tự xưa âu yếm gọi hạt mưa xú mình là "hạt mưa tình". Cũng như cô gái Huế, mỗi mùa đi qua, mưa Huế gọi về những giọt nhớ, giọt thương, nhẹ nhàng và sâu lắng, trầm tư tựa như nét duyên thầm, nghe như tiếng dạ thưa ngọt lịm... Người Huế yêu vô cùng đất trời, thành quách; người Huế nhớ vô cùng hạt lệ trời ban...

Một người Huế, sống xa quê, một lần so sánh: hạt mưa Huế vừa nặng, vừa sâu, từ từ, chầm chậm, trong khi đó cơn mưa Sài Gòn rộ lên rồi tắt làm người ta chưa kịp nhận ra độ nặng nhẹ của giọt mưa: Mưa xứ Bắc thì phơi phới bay, thiếu đi độ nặng, độ dày. Huế vào mùa mưa, đất trời tắm mình trong muôn ngàn hạt . Có lẽ, gọi mưa Huế bằng giọt mới đúng hơn. "Giọt Huế"- tặng phẩm tạo hoá ban cho để muôn đời cố đô nâng niu, thương nhớ...

Con người- thiên nhiên hài hoà, quyến rủ. Ai đó nói rằng thiên nhiên là một phần của tâm hồn con người, là nơi trú ngụ của những trái tim đa cảm và thanh cao. Vậy thì mưa Huế là một phần của tâm hồn Huế vậy! Còn nhớ, lần trên con đường nước non ngàn dặm thủa đất trời còn chia cắt, nhà thơ Tố Hữu từ Trường Sơn nhìn về đất mẹ trong khoảng trời trắng xoá mưa rơi.

"Nỗi niềm chi rứa Huế ơi
Mà mưa xối xả trắng trời Thừa Thiên"
(Tố Hữu)

Nghe trong mưa tiếng nói của nỗi niềm. Ôi da diết !Những cơn mưa triền miên như một phần không thể thiếu trong tâm thức người yêu Huế .

Đâu chỉ có lửng lơ chuông chiều, đâu chỉ có thành quách cổ kính, mưa Huế níu giữ bước chân ai một sớm một chiều... Giọt mưa dệt thành giọt nhớ để cho ai chẳng nỡ ra về.

Nghe trong mưa lời thì thào của gió của mây. Cửa bước chân lãng du phiêu bồng nơi bến vắng. Nét Huế gọi về trong mỗi tiếng mưa rơi.

Tôi lặng bước giữa chiều mưa xứ Huế
Con đường gầy, đơn chiếc bóng tôi đi
Gió chiều nay quên lạnh phải chăng vì
Lòng cứ ngỡ từ xa anh sẽ đến...
(Huế chiều mưa- Linh Chi)

Bởi "nỗi niềm chi rứa" nên thành Huế mới phủ trắng một màu mưa để cho đất trời đượm buồn man mác. Thấp thoáng bên hiên nhà, con ngoài xứ Huế vốn đã ít lời nay lại lại càng lặng lẽ hơn. Gởi vào trong "giọt nhớ, giọt thương" những chuỗi ngày thơ dại để giấu trong nốt nhạc rỉ rắc cho bao kỷ niệm mến yêu mãi đong đầy:

"Mẹ đưa con về thăm ngoại chiều mưa
Ôm cháu vào lòng, ngoại bảo:Giọt thương của ngoại
Giờ nhìn nước mắt rơi dài theo máng xối
Trên mái nhà là giọt nhớ của ai..."
(Hải Bằng)

Xa Huế từ tuổi ấu thơm, cơn mưa Huế đã đưa Hải Bằng về với ngoại để được nũng nịu, để sống lại những giây phút hạnh phúc, sum vầy. Và anh gọi mưa Huế là "nước mắt rơi dài", rồi "giọt nhớ của ai". Con Nguyễn Loan thì lại trở về trong mùa Huế mưa nghiên, để "Tình ai giăng lưới che hờ. Tóc mưa xoã kín đôi bờ sông đêm".

Chợt nhớ ngày trước, chàng trai đa sầu, đa cảm Huy Cận viết "Buồn đêm mưa" trong nỗi cô đơn của đất trời và lòng người... Nhà thơ họ Cù như đang đếm mưa rơi bằng cảm giác và tâm trạng lẻ loi, nghe như mênh mang, xa vắng:

"Rơi rơi...dìu dịu rơi rơi...
Trăm muôn giọt nhẹ nối lời vu vơ..."

Mưa Huế sao nghe da diết quá! Những hạt mưa như cởi mọi u buồn, gắn kết những người con xứ Huế, níu kéo tâm hồn những người đi xa. Giọt thương, giọt nhớ, giọt lệ... mỗi giọt mưa Huế gắn với cuộc sống, tình yêu của mỗi con người, "trận mưa nào cũng đọng giọt tâm tư" (Hải Bằng). Có sống với Huế, với mùa mưa mới thấm thía để khi đi xa lại " thèm" chút mưa trên "đất mẹ". Hãy chia sẽ nỗi nhớ rất đỗi dễ thương mà có sức nặng đến se lòng của Hồ Đắc Thiều Anh để yêu hơn mảnh đất này:

"Khi mô anh về thăm Huế xưa
Nhớ gói giùm em một chút mưa
Gói thêm mớ lạnh từ chân tóc
Buốt thấu buồng tim vẫn chưa bưa

Thôi thì:

Hẹn Huế mùa sau sẽ về thăm
Thăm từng cái lạnh dấu trong chăn
Nghe mưa rả rích trong đêm vắng
Để nhớ vô cùng những tháng năm"

Gọi về trên từng góc phố, hàng cây, mưa làm cho những đền đài thành quách cố đô vốn đã bàng bạc màu thời gian nay lại phủ thêm một màu rêu phong cổ kính. Dường như mưa đang gọi quá khứ về cho những di tích xưa... để ngàn năm con nâng niu, gìn giữ...

"Chiều ni xứ Huế dầm mưa
Sen gia đôi cụm lưa thưa mặt hồ
Một người biền biệt nơi mô
Hoàng thành trầm lặng, cố đô não nùng."

(Xưa Huế chiều mưa- Mai Văn Hoan)

"Trầm lặng" để lắng sâu, cất giữ mãi cõi lòng, để nghe bâng khuâng, xao xuyến, nghe dìu dịu, rưng rưng cho mỗi giọt nhớ, giọt thương...

Mỗi mùa mưa về, Nội tôi hái khế xuống dầm để nấu canh trong mùa lụt. Khế dầm nước mưa nấu canh cá lóc sẽ ngọt hơn nhiều so với khế hái từ cây. Ông thì vội vã đem áo quần ra giặt, ông cười hiền "áo trắng lắm con ơi"... Tần tảo trên vai đòn gánh dẻo, cô gái Huế xoã tóc thề gánh hàng đến chợ, nghe trong tiếng mưa rơi bước chân duyên gánh cả cơn mưa đất trời đến chợ, tạo nét Huế thầm gom nỗi nhớ mùa đông. Giọt Huế- giọt mưa, giọt bền bỉ, dẻo dai, giọt trong mắt mẹ, mắt bà, giọt vai gầy, giọt duyên thầm của em... Thương lắm ơi mưa Huế, giọt yêu..giọt thương ..giọt chờ ,giọt đợi ..

Trần Văn Toản (Giáo viên Quốc Học- Huế)